Η περίοδος πριν και μετά τον τοκετό: εγκυμοσύνη, επιλόχεια κατάθλιψη και η θέση του πατέρα
Τριανταφυλλιά Χαρίλα,
Ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
MSc Εργασιακή Υγεία
Ειδίκευση στη Συστημική -οικογενειακή ψυχοθεραπεία
Κατά τη διάρκεια των εννέα μηνών
προετοιμάζονται και συντελούνται σημαντικές μεταβολές. Σε ψυχολογικό επίπεδο, οι
γονείς αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα της εγκυμοσύνης μέσα από τις σωματικές
αλλαγές της μητέρας και την εικόνα του μωρού στο υπερηχογράφημα. Προοδευτικά καλούνται
να συνηθίσουν στην ιδέα ότι εγκαταλείπουν το ρόλο του παιδιού, για να επωμιστούν
το ρόλο του γονέα. Αυτή η μετάλλαξη προκαλεί μια επανεκτίμηση των σχέσεών τους με
τους δικούς τους γονείς, με τους οποίους τώρα πλέον είναι ισότιμοι, κάτι που πολλές
φορές ζωντανεύει αισθήματα αντιπαλότητας. Σιγά σιγά οι γονείς ταυτίζονται με τους
δικούς τους γονείς. Ταυτόχρονα, πολλές μητέρες επαναφέρουν εικόνες της δικής τους
σχέσης με τη μητέρα τους κατά την παιδική τους ηλικία, που τις οδηγεί στην αναζωπύρωση
παιδικών επιθυμιών και ακόμα σε μια ταύτιση με το μωρό που πρόκειται να γεννηθεί.
Υπάρχει,
λοιπόν, ένα είδος ταλάντωσης ανάμεσα σε δύο ταυτίσεις, αντίθετες αλλά συμπληρωματικές:
είναι σαν η έγκυος να «δοκιμάζει» το μητρικό της ρόλο, ενώ ταυτοχρόνως προσπαθεί
να φανταστεί τι σημαίνει να είσαι μωρό. Αυτή η διαδικασία είναι τεράστιας σημασίας,
διότι επιτρέπει στη μητέρα να ονειρευτεί το μέλλον (τον ερχομό του νεογέννητου)
ξαναζώντας το παρελθόν της (τη σχέση της όταν ήταν μωρό με τη δική της μητέρα).
Ετοιμάζεται, καθώς θυμάται.
Επιλόχεια κατάθλιψη
Την τρίτη ή τέταρτη ημέρα μετά τον τοκετό
οι νέες μητέρες καταλαμβάνονται από
μια ανεξήγητη θλίψη και ένα έντονο αίσθημα απώλειας. Αυτό προκαλείται για πολλούς λόγους. Τις ημέρες που ακολουθούν τη γέννηση πραγματοποιούνται πολύ
σημαντικές ορμονικές αλλαγές. Σε αυτές τις αλλαγές προστίθενται οι αλλαγές της εικόνας
του σώματος: από τη γεμάτη κοιλιά στρογγυλή κοιλιά, η γυναίκα περνά στην άδεια κοιλιά
με το χαλαρό δέρμα. Κάθε γρήγορη και αμετάκλητη αλλαγή μπορεί να προκαλέσει μια
κατάσταση ψυχικής κρίσης. Αυτό είναι ακόμη πιο ισχυρό όταν ανατρέπονται η εικόνα
και η αντίληψη του σώματος.
Ένας ακόμη λόγος μπορεί να είναι το γεγονός ότι η μητέρα την περίοδο
μετά τον τοκετό καλείται να αφήσει τις δικές της ανάγκες και να αφοσιωθεί εξολοκλήρου
στο μωρό, καθώς από εκείνη εξαρτάται η επιβίωσή του. Ακόμη, είναι πολύ συχνό και
φυσικό να μην μπορεί η μητέρα να συντονιστεί καλά με το μωρό. Πολύ συχνά εκλαμβάνει
το κλάμα του μωρού ως δική της αποτυχία και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαύλο
κύκλο: το γεγονός ότι πιστεύει πώς έχει αποτύχει την οδηγεί σε κατάθλιψη. Η κατάθλιψη
αυτή κάνει το παιδί να γκρινιάζει, με αποτέλεσμα η αίσθηση της αποτυχίας να είναι
ακόμη πιο έντονη και η κατάθλιψη να επιδεινώνεται.
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει η κάθε νέα μητέρα ότι όλα αυτά τα
συναισθήματα είναι απολύτως φυσικά και ταιριάζουν με τη συγκεκριμένη περίοδο της
ζωής της. Αν η επιλόχεια κατάθλιψη αντιμετωπιστεί ως φυσικό επακόλουθο του τοκετού
θεραπεύεται από μόνη της.
Η θέση του πατέρα
Ο ερχομός του μωρού στο σπίτι αποτελεί
μια αλλαγή καθεστώτος, η οποία μπορεί να φέρει κρίση ανάμεσα στο ζευγάρι. Όλες οι μέριμνες της μητέρας καθιστούν το μωρό
τον απόλυτο κυρίαρχο. Σε αυτόν τον τόσο στενό δεσμό ο πατέρας νοιώθει αποκλεισμό
και ότι περισσεύει. Ο αποκλεισμός του πατέρα και η διατήρηση μιας σχέσης συγχώνευσης
ανάμεσα στη μητέρα και το μωρό ενέχει κινδύνους για την εξέλιξη του παιδιού.
Είναι εξαιρετική σημασίας τόσο για την εξέλιξη και ανάπτυξη του παιδιού,
όσο και για την πορεία της σχέση του ζευγαριού και ολόκληρης της οικογένειας να
υπάρξει χώρος και για τον πατέρα. Και το χώρο αυτό πρέπει να τον δώσει η γυναίκα
στον άντρα της. Τόσο η γυναίκα-μητέρα, όσο και το παιδί έχουν ανάγκη και τη φροντίδα
του άντρα-πατέρα. Μόνο έτσι θα υπάρξει μια υγιή ανάπτυξη όλων: του παιδιού, της
μητέρας, του πατέρα, του ζευγαριού, της οικογένειας.