Άνοια: συμπτωματολογία και βασικές αρχές αντιμετώπισης.
Μαρία Αρνή, BSc PgD MSc
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια- Σύμβουλος
Ψυχικής Υγείας- Σύμβουλος Τοξικοεξαρτήσεων.
Το γήρας, αποτελεί αναπόφευκτο κομμάτι
της ζωής, και όπως λέει ο σοφός λαός μας «ου γαρ έρχεται μόνον». Συνοδεύεται
απο σταδιακή έκπτωση των βιολογικών λειτουργιών, αλλά και των πνευματικών, η
οποία σε πολλές περιπτώσεις τείνει να αποτελεί σοβαρό τροχοπέδη στην
καθημερινότητα του ατόμου. Τα σημάδια της βιολογικής γήρανσης είναι λίγο έως
πολύ εμφανή, ενώ της ψυχοκοινωνικής είναι αρκετές φορές δυσδιάκριτα.
Ο όρος «άνοια», αναφέρεται σε σειρά
συμπτωμάτων που παρουσιάζει ένα άτομο κυρίως στον νοητικό τομέα, όπως: διαταραχές
μνήμης και λόγου, διαταραχή στον προγραμματισμό, την κρίση, την προσοχή, την
οπτικοχωρική ικανότητα αλλά και στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα. Η πιό
συχνή μορφή άνοιας είναι η Νόσος Alzheimer, η οποία ανήκει στις μη αναστρέψιμες εκφυλιστικές μορφές
του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση
της νόσου Alzheimer είναι η ηλικία, η κληρονομικότητα, το φύλο, η γενική
κατάσταση της υγείας και άλλοι. Αντίθετα δρούν αποτρεπτικά η σωματική άσκηση, η
μεσογειακή διατροφή, η νοητική εξάσκηση και η κοινωνικότητα του ατόμου. Ο
ρυθμός εξέλιξης της νόσου διαφέρει απο άτομο σε άτομο, συνήθως όμως εάν
εμφανιστεί γρήγορα πιθανότατα θα εξελιχθεί και γρήγορα.
Η άνοια δεν αποτελεί μια κατάσταση απο
την οποία ο πάσχων μπορεί να θεραπευθεί. Συγκεκριμένα, η φαρμακοθεραπεία είναι
δυνατόν να επιβραδύνει, αλλά όχι να αναστείλει την πορεία της νόσου. Απο την
άλλη πλευρά, η δημιουργία ενός κατάλληλου υποστηρικτικού περιβάλλοντος για τον
ασθενή μπορεί να τον βοηθήσει σημαντικά στην καθημερινότητά του. Η διαμόρφωση
του οικιακού περιβάλλοντος, οι πνευματικές ενασχολήσεις που βοηθούν τον νου να
βρίσκεται σε εγρήγορση, οι συμπεριφορές που χρειάζεται να υποδεικνύονται σε
συχνότατη βάση αποτελούν στρατηγικές υποβοήθησης. Συνδιαστικά, η κινητοποίηση
του ασθενή μέσω μη φαρμακευτικών θεραπειών μπορεί να επιτευχθεί με τη συμμετοχή
σε προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης, εργοθεραπείας και θεραπείας της τέχνης.
Στην Ελλάδα η οικογένεια διατηρεί την
ευθύνη της φροντίδας των ασθενών ακόμη και όταν υπάρχουν επαγγελματίες βοηθοί ή
νοσηλεύονται σε ιδρύματα. Παράλληλα όμως οι οικείοι που ασχολούνται με τον
ασθενή χρειάζονται και οι ίδιοι ψυχολογική στήριξη,συμβουλευτική και εκμάθηση
στρατηγικών παρέμβασης καθώς η φροντίδα του ανοϊκού δεν είναι εύκολη.
Δημιουργεί αισθήματα θυμού, απόγνωσης, άγχους, αρνητισμού και πίεσης, καθώς και
επιθετικότητα ή κατάθλιψη. Η αδιάλειπτη επαφή με τον άνθρωπο που νοσεί απο
άνοια και οι ευθύνες που προκαλεί η αποδιοργανωμένη ψυχική του κατάσταση
φορτίζουν δραματικά τον οικογενειακό φροντιστή. Συχνά μάλιστα λέγεται ότι ο
φροντιστής είναι ο «κρυφός ασθενής» στην άνοια. Είναι επομένως απαραίτητο να
κατανοήσει και να αποδεχθεί τα αρνητικά του συναισθήματα και να απαλλαχθεί απο
το ψυχοφθόρο φορτίο.