Ο φόβος του θανάτου και πως θα τον αντιμετωπίσετε
Όλοι φοβούνται τον θάνατο. Πότε και ποιοι
τελικά αποφασίζουν να προστρέξουν σε έναν ψυχίατρο για να αντιμετωπίσουν
αρχέγονους φόβους; Τι σημαίνει «χάνω το σώμα μου» και τι μηνύματα στέλνουν όσοι
είχαν «μεταθανάτιες εμπειρίες»;
Ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Χρήστος Θελερίτης* μιλάει για τον θάνατο και τον φόβο του ανθρώπου για το
άγνωστο, για την πίστη στον θεό και τον ναρκισσισμό.
Η ζωή, λέει ο
ψυχίατρος Ίρβιν Γιάλομ είναι μια αναλαμπή ανάμεσα στο σκοτάδι πριν τη γέννηση
και το σκοτάδι του θανάτου. Γιατί αυτό που μας απασχολεί είναι μόνο το σκοτάδι
του θανάτου και όχι το σκοτάδι πριν τη γέννηση;
Επειδή, συνήθως, φοβάσαι να
αντιμετωπίσεις αυτό που έχεις βιώσει ως πόνο χαμού για έναν άνθρωπο δικό σου.
Τι ξέρεις για τον χρόνο πριν τη γέννηση! Φοβάσαι αυτό που ξέρεις πως είναι
αναπότρεπο αλλά δεν μπορείς να "συλλάβεις" και να αντιμετωπίσεις.
Τι συνήθως
φοβούνται οι άνθρωποι που προστρέχουν σε έναν ψυχίατρο;
Έρχονται
ασθενείς στο ιατρείο που φοβούνται πώς θα πεθάνουν. Πού αναρωτιούνται πώς θα
είναι μέσα στο φέρετρο, τι θα γίνει το σώμα τους. Για κάποιους που πιστεύουν
στη θρησκεία, η ανησυχία και ο φόβος σηματοδοτούν ένα κάποιο πρόβλημα έλλειμμα
πίστης.
Κανείς όμως δεν ξέρει πώς
είμαστε -αν είμαστε- μετά τον θάνατο. Επειδή όλων η εμπειρία βασίζεται στο
σώμα, το οποίο δεν θα έχουν μετά θάνατον. Άρα, σίγουρα πρόκειται για μια
διαφορετική αίσθηση. Απ' όλους όσους είχαν αυτό που λέμε "μεταθανάτιες
εμπειρίες", περιγράφηκε μια κατάσταση μάλλον ευχάριστη! Είπαν πως ένιωσαν
να περνούν μέσα από κάποιο σύννεφο, ότι ένιωθαν κάτι πολύ απαλό, δηλαδή βίωσαν
μια εμπειρία κάθε άλλο παρά δυσάρεστη.
Είναι μια ιδιαίτερη φοβία
αυτή του θανάτου. Κάποιοι έχουν φοβία πώς θα αποσυντεθεί το σώμα τους. Τους
αφήνουμε να φανταστούν πώς αποσυντίθεται το σώμα τους. Η εικόνα του πώς θα
πραγματικά η εξέλιξη ανακουφίζει πολλούς από αυτούς σε αρκετά μεγάλο βαθμό.
Δεν τους
τρομάζει περισσότερο; Δεν βλέπουν μια εικόνα τρόμου;
Όχι, γιατί
αυτό που τους τρομάζει είναι το άγνωστο όχι το χειροπιαστό. Όταν το βλέπουν
μπροστά τους ηρεμούν. Η ρεαλιστική αντιμετώπιση τους κάνει να το δουν με άλλα
μάτια.
Στην ουσία,
τους ζητάνε να ζήσουν την εμπειρία του θανάτου.
Όχι μόνο να
ζήσουν αλλά και να απομυθοποιήσουν την ιδέα του θανάτου, αυτό που συμβαίνει με
το σώμα τους. Γιατί φαντάζονται ότι είναι πολύ τρομακτικό! Η διαδικασία της
απομυθοποίησης τους βοηθάει πολύ, εξαρτάται βέβαια από την περίπτωση του
ανθρώπου και του τρόπου που βιώνει ή αντιλαμβάνεται την αρχή και το τέλος. Τη
γέννηση και τον θάνατο. Πάντα εξειδικεύουμε την όποια διαδικασία ακολουθούμε.
Αυτή η
διαδικασία που λέτε, δεν αποκαλύπτει πολύ ιδιαίτερα και προσωπικά πράγματα; Ο
φόβος του θανάτου δεν συνοδεύεται και από άλλους φόβους;
Δεν είναι
απαραίτητο.
Πώς
εκδηλώνεται ο φόβος του θανάτου; Έχει συμπτώματα ψυχοσωματικά;
Εκφράζεται
ως μια μεγάλη αλλά όχι διαρκή ανησυχία. Είπα πως εξαρτάται από τον άνθρωπο.
Αυτοί που δείχνουν να αγωνιούν περισσότεροι, είναι εκείνοι που τους ενδιαφέρει
πολύ η εμφάνισή τους, το πώς τους βλέπουν οι άλλοι. Θέλουν να είναι πάντα
προσεγμένοι και τους απασχολεί πώς θα αποσυντεθεί το σώμα τους. Το ότι θα
ασχημύνουν, το πώς θα φαίνονται σε τρίτους.
Άνθρωποι που υποθέτω
θα έχουν ήδη προβλήματα με την εμφάνισή τους.
Είναι
σίγουρο. Κάποιοι άνθρωποι διατηρούν ναρκισσιστικά στοιχεία. Θέλουν να είναι
πάντα όμορφοι, πάντα νέοι. Κάποιοι, για να διατηρηθεί αναλλοίωτο το σώμα τους
μετά θάνατον, προχωρούν σε βαλσαμοποίηση. Για να μην υπάρξει αποσύνθεση,
χρησιμοποιούν υλικά. Όπως έκαναν παλιά με τις μούμιες.
*Ο Χ. Θελερίτης είναι Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής
Πανεπιστημίου Αθηνών, τακτικό μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Νευροεπιστημών,
τακτικό μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσιολογίας, δια βίου μέλος της
Αμερικανικής Εταιρείας Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου
Χάρβαρντ και ερευνητής στο τομέα της Ψύχωσης στο Ινστιτούτο Ψυχιατρικής του
Βασιλικού Κολλεγίου του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.